Rozwiązanie to z powodzeniem funkcjonuje w wielu krajach. W Polsce jednak wciąż nie ma odpowiednich regulacji prawnych, określających czym właściwie jest opieka farmaceutyczna i jakie obowiązki powinien wypełniać w jej ramach farmaceuta.

Opieka farmaceutyczna jest odpowiedzią na niejasności dotyczące terapii lekowych, związane m.in. z niestosowaniem się pacjentów do zaleceń lekarza. Celem jest zatem przede wszystkim edukacja pacjenta w zakresie stosowanych preparatów (zasady przyjmowania leków, zachowanie odstępów czasowych), ale także konsultacja jego apteczki, w celu wychwycenia wystąpienia możliwych interakcji lekowych i polipragmazji (sytuacja, w której chory przyjmuje więcej niż kilka leków jednocześnie, w tym w niewłaściwym połączeniu czy dawce, co może prowadzić do wystąpienia niezamierzonych interakcji). Dla farmaceuty oznacza to także bycie pierwszą osobą, która ma możliwość zasugerowania pacjentowi wprowadzenia zmian w diecie czy stylu życia, które mogą mieć wpływ na wyleczenie. Opieka farmaceutyczna ma więc służyć temu, aby pacjent w pierwszej kolejności zwracał się do farmaceuty, który w razie potrzeby wytłumaczy zjawiska związane z lekami, a także, w przypadku takiej konieczności, zaleci wizytę u lekarza.

W Polsce wiedza i umiejętności farmaceutów nie są jednak dostatecznie wykorzystywane, co często skutkuje większymi kosztami leczenia, a także mniejszą skutecznością działań zarówno lekarzy, jak i samych farmaceutów. Studia farmaceutyczne przygotowują studentów do pełnienia roli specjalisty i doradcy w kwestii prowadzenia terapii lekowej, niestety w rzeczywistości ich rola sprowadzona jest często do bycia ekspedientem w aptece. Wynika to m.in. z bardzo dużej liczby pacjentów (klientów apteki), a przez to braku czasu, a także ograniczeń prawnych i finansowych. Znaczenie ma również brak świadomości społeczeństwa, na temat kompetencji, jakie posiada tzw. „aptekarz”, co niestety często przekłada się na brak szacunku do tej profesji.

W procesie opieki farmaceutycznej istotna jest również profesjonalna współpraca między farmaceutą i lekarzem. Ważnym elementem ułatwiającym właściwe współdziałanie jest świadomość posiadanych kompetencji oraz jasne określenie zakresu obowiązków. Do głównych zadań farmaceuty należy czuwanie nad przebiegiem farmakoterapii zaordynowanej przez lekarza i wspieranie jego działań w tym obszarze. Również sami pacjenci powinni mieć świadomość pomocy, jakiej może udzielić im farmaceuta i korzystać z niej. W przypadku pacjentów sporadycznie przyjmujących preparaty dostępne bez recepty, farmaceuta może też sam zalecić i dobrać odpowiednie medykamenty.

W wielu krajach opieka farmaceutyczna dynamicznie rozwija się lub też z sukcesem funkcjonuje od lat. Tymczasem w Polsce opieka farmaceutyczna nie istnieje, choć od dawna mówi się o potrzebie jej wprowadzenia. Potwierdzeniem są słowa przeważającej większości badanych studentów farmacji (90%) i kierunku lekarskiego (91%), którzy przyznali, że współpraca lekarzy i farmaceutów jest potrzebna[1]. Najważniejszym powodem dla podjęcia takiej współpracy jest zaś dbanie o dobro pacjenta (w ten sposób odpowiedziało 53,6% przyszłych lekarzy i 43,2% farmaceutów)². Jednak określenie realnych obowiązków farmaceutów i sposobu ich współpracy z lekarzami w procesie leczenia pacjenta wymaga specjalnych zapisów w prawie. Zgadza się z tym 51,2% zapytanych studentów medycyny i 41,6% studentów farmacji³. Innymi działaniami, które powinny zostać podjęte, aby ułatwić poprawne współdziałanie między lekarzem i farmaceutą jest stworzenie specjalnej platformy do komunikacji. Taki system pozwoliłby zwiększyć bezpieczeństwo pacjentów i znacznie usprawniłby kontakt na linii lekarz-farmaceuta. Potrzebę stworzenia platformy, deklaruje 50,4% przyszłych lekarzy i 52,8% farmaceutów⁴. Odpowiednio przygotowana opieka farmaceutyczna może być bardzo korzystnym narzędziem dla polityki zdrowotnej państwa. Dlatego obecnie, Naczelna Izba Aptekarska pracuje nad programem pilotażowym opieki farmaceutycznej i jego wprowadzeniem. Uzyskane z niego wyniki staną się podstawą do ustanowienia kształtu zapisów prawa o opiece farmaceutycznej przez resort zdrowia.

Współpracy na linii lekarz-farmaceuta poświęcona jest trwająca obecnie IV edycja programu „Recepta na sukces. O współpracy lekarza i farmaceuty”. Podczas serii spotkań organizowanych w ramach projektu, studenci farmacji i kierunku lekarskiego mogą wspólnie rozmawiać o swoich potrzebach zawodowych oraz burzyć stereotypy na temat obu profesji. Więcej informacji o projekcie można znaleźć na oficjalnym profilu „RECEPTY na sukces w farmacji” na Facebooku.

O Gedeon Richter Polska Sp. z o.o.

Gedeon Richter to jedna z największych firm sektora farmaceutycznego w Europie. Zajmuje się produkcją, badaniami i rozwojem leków. Gedeon Richter, jako inicjator programu „Recepta na sukces w farmacji”, ma na uwadze rozwój młodych osób, wkraczających na ścieżkę zawodową w obszarze farmacji. 

[1]^{, 2, 3, 4} Raport Współpraca lekarza z farmaceutą, stworzony na zlecenie programu „Recepta na sukces. O współpracy lekarza i farmaceuty”, którego inicjatorem jest firma Gedeon Richter Polska, Raport 2018.