Borelioza - etiologia, diagnostyka, leczenie
|
Borelioza (choroba z Lyme) jest najbardziej popularną chorobą odkleszczową w Polsce, a jednocześnie w okresie letnim jesteśmy częściej niż zwykle narażeni na ukłucia kleszczy. Diagnozowaniem i leczeniem boreliozy zajmują się lekarze chorób zakaźnych.
Wakacje są okresem, w którym częściej niż zwykle jesteśmy narażeni na ukłucia kleszczy. Podstawowa wiedza na temat kleszczy, sposobu ich usuwania oraz chorób, które mogą przenosić, ułatwia właściwe postępowanie w sytuacji, gdy do ukłucia przez nie już dojdzie. Oprócz boreliozy, ukąszenia kleszczy mogą prowadzić między innymi do:
- odkleszczowego zapalenia mózgu,
- anaplazmozy,
- erlichiozy,
- czy tularemii.
Choroby te występują jednak znaczniej rzadziej niż borelioza i występują głównie na terenach Polski północno-wschodniej.
Według danych Państwowego Zakładu Higieny liczba zachorowań na boreliozęsystematycznie wzrasta. W 2012 roku zarejestrowano 8.794 zachorowania, podczas gdy w 2013 roku już 12.763. Najwięcej przypadków zarejestrowano w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim.
Ilość fałszywych informacji na temat boreliozy, jaka znajduje się w dostępnych środkach przekazu powoduje, że wielokrotnie pacjenci czują się zagubieni, poddają się niekonwencjonalnym terapiom o trudnym do przewidzenia dla nich skutku albo niepotrzebnym, długotrwałym antybiotykoterapiom.
Borelioza bywa mylona między innymi z uczuleniami na jady owadów, stwardnieniem rozsianym, chorobą zwyrodnieniową, reumatologicznym zapaleniem stawów czy z depresją. Właściwa diagnostyka i interpretacja wyników badań skraca ścieżkę diagnostyczną i umożliwia szybsze wdrożenie właściwego leczenia prze lekarza chorób zakaźnych.
Etiologia boreliozy
Chorobę wywołują bakterie – krętki z rodzaju Borrelia (B.garinii, B.afzelii, B.burgdorferi). Bakterie dostają się do organizmu przez ślinę albo wymiociny kleszcza. Im dłużej kleszcz „żeruje”, tym większe jest ryzyko transmisji zakażenia. Stąd tak ważne jest szybkie i właściwe usuwanie kleszczy. W Polsce dominują głównie dwa gatunki: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz tajgowy (Ixodes persulcatus). Rezerwuar bakterii stanowią zwierzęta wolno żyjące.
Objawy kliniczne boreliozy
Borelioza jest chorobą wielonarządową. Obraz kliniczny może wiązać się z zajęciem czterech układów. Są nimi: skóra, stawy, serce, układ nerwowy. Istnieją trzy stadia choroby: wczesne ograniczone, wczesne rozsiane i późne. O ile stadium wczesne diagnozuje się dość łatwo (rumień wędrujący), o tyle późne stadia choroby przysparzają niemało trudności diagnostycznych i leczniczych.
Stadia boreliozy z przykładami objawów:
- stadium wczesne ograniczone:
- rumień pełzający (wędrujacy),
- chłoniak limfocytowy skóry;
- stadium wczesne rozsiane:
- rumień wędrujący mnogi,
- zapalenie stawów,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie układu nerwowego (zwykle limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych albo zapalenie nerwów czaszkowych);
- stadium późne:
- przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn,
- przewlekłe zapalenie stawów,
- przewlekła neuroborelioza (np. zapalenie mózgu, zapalenie korzeni nerwowych i nerwów obwodowych).
Najczęściej borelioza objawia się jako rumień wędrujący. Jest to zmiana skórna w okolicy ukłucia przez kleszcza, która pojawia się dość szybko, najczęściej po tygodniu od momentu ukłucia (po ok. 3-30 dniach). Zmiana znajduje się w poziomie skóry i szybko się powiększa ku obwodowi. Jej inne typowe cechy to:
- średnica > 5 cm,
- obecność przejaśnienia w środku,
- wyraźnie odgraniczone brzegi,
- przeważnie nie swędzi ani nie boli.
Borelioza wielokrotnie bywa mylona z rumieniem odczynowym po ukłuciu kleszcza, który pojawia się szybko od momentu ukłucia i dla odmiany bardzo silnie swędzi. Typowy rumień wędrujący jest objawem patognomicznym, czyli charakterystycznym dla danej choroby, i na podstawie samej jego obecności możemy rozpoznać boreliozę i zacząć ją leczyć.
Poza tym borelioza może objawiać się między innymi jako:
- Rumień wędrujący mnogi. Do różnicowania z takimi jednostkami chorobowymi jak grzybica czy łuszczyca.
- Zapalenie stawów. Objawiające się zajęciem przeważnie dużych stawów obwodowych jak kolana, łokcie, stawy skokowe. Stawy są najczęściej zajmowane asymetrycznie a zajętym stanem zapalnym stawom towarzyszy znaczny obrzęk przy skąpych objawach ogólnych. Warto zaznaczyć, że bóle kręgosłupa nie są typowym obrazem klinicznym boreliozy podobnie jak dolegliwości bólowe w zakresie drobnych stawów rąk. W przypadku niecharakterystycznego obrazu klinicznego wskazana jest równoległa diagnostyka ortopedyczna i reumatologiczna.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Jego objawy to przede wszystkim ból głowy, gorączka, sztywność karku, nudności, wymioty. Cele potwierdzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne jest wykonanie nakłucia lędźwiowego. Zawsze wymaga hospitalizacji.
- Porażenie nerwów czaszkowych (głownie nerwu VII – porażenie typu Bella).
Rzadko obserwuje się inne postaci boreliozy, jak zaburzenia rytmu serca o najczęściej łagodnym charakterze, porażenia innych nerwów czy zapalenie mózgu.
Diagnostyka boreliozy
Diagnostyka boreliozy opiera się o obraz kliniczny choroby i badania serologiczne. W pierwszej kolejności wykonuje się badania metodą ELISA, które mogą wypaść fałszywie dodatnio, np. u pacjentów ze współistniejącymi chorobami autoimmunologicznymi albo fałszywie ujemnie, jeżeli zostały wykonane zbyt wcześnie. Wyniki wątpliwe bądź dodatnie weryfikuje się metodą Western Blot, którą charakteryzuje wysoka specyficzność.
Należy pamiętać, że zgodnie z rekomendacjami, dopiero dodatni wynik badania serologicznego w połączeniu z obrazem klinicznym odpowiadającym chorobie uprawomocnia do rozpoznania boreliozy. Izolowany dodatni wynik badania serologicznego, przy braku objawów typowych dla choroby, świadczy tylko o kontakcie organizmu w przeszłości z bakterią i nie jest wskazaniem do leczenia.
Leczenie boreliozy
Leczenie boreliozy polega na zastosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii, najczęściej przez okres 3 – 4 tygodni. Nie ma potrzeby stosowania wielomiesięcznych ani wieloletnich terapii antybiotykami, których wpływ na organizm nie jest obojętny, a może być wręcz szkodliwy. W przypadku neuroboreliozy oraz w zapaleniu stawów, jeżeli antybiotykoterapia doustna nie okazała się skuteczna a istnieje wysokie ryzyko choroby, wskazane jest zastosowanie antybiotykoterapii dożylnej.
Profilaktyka boreliozy
Niestety nie ma dostępnej szczepionki przeciwko boreliozie. Istnieje natomiast w Polsce szczepionka przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu – chorobie wirusowej, mogącej objawiać się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu.
Profilaktyka boreliozy opiera się więc o metody nieswoiste. Należą do nich:
- stosowanie odpowiedniej odzieży w miejscach narażenia na ukłucia kleszczy np. w czasie wędrówek do lasów (długie rękawy, długie spodnie, ubrania w kolorze jasnym celem łatwiejszego wypatrzenia kleszcza);
- stosowanie repelentów;
- oglądanie skóry po powrocie z terenów dużego narażenia na ukłucia przezkleszcze;
- w przypadku znalezienia kleszcza w skórze wskazane jest jego jak najszybsze usuniecie, z zachowaniem zasad mających na celu zmniejszenie ryzyka transmisji zakażenia (kleszcza nie należy wykręcać, wyciskać, smarować tłustymi substancjami ani alkoholem);
- ochronę zwierząt domowych mogących zawlec kleszcze do mieszkania.
Warto zaznaczyć, że samo ukłucie przez kleszcza nie stanowi wskazania do zastosowania antybiotykoterapii, a profilaktykę poekspozycyjną należy zastosować tylko w sytuacji mnogich pokłuć przez kleszcze na terenie endemicznym u osoby spoza tego terenu.
Po każdorazowym ukłuciu przez kleszcza wskazana jest jednak obserwacja miejsca ukłucia przez okres ok 30 dni pod kątem wystąpienia rumienia wędrującego. W przypadku jego wystąpienia, należy niezwłocznie udać się do lekarza, najlepiej lekarza chorób zakaźnych.
Nadesłał:
Centrum Medyczne PRZYJAŹNI
http://przyjazni.com.pl 
|
Wasze komentarze (0):
System komentarzy dostarcza serwis eGadki.pl
