2022-11-23
Oddziały okulistyczne w Polsce czekają na pacjentów z zaćmą. W wielu szpitalach zabieg można wykonać niemal od ręki, a średni czas oczekiwania w większości województw nie przekracza dwóch miesięcy.

Oddziały okulistyczne w Polsce czekają na pacjentów z zaćmą.  W wielu szpitalach zabieg można wykonać niemal od ręki, a średni czas oczekiwania w większości województw nie przekracza dwóch miesięcy. Czy rzeczywiście problem zaćmy zniknął z systemu opieki zdrowotnej? Dane z wywiadów przeprowadzonych z pacjentami w ramach akcji „Mamy zaćmę na oku” wskazują, że niestety tak nie jest, i że potrzebne są konkretne działania, które zapobiegną powrotowi wielomiesięcznych kolejek do zabiegu usunięcia zaćmy, a przede wszystkim uchronią pacjentów przed konsekwencjami nieleczonej zaćmy. Wartymi rozważania krokami w tym kierunku wydają się być m.in. zniesienie obowiązującego obecnie kryterium ograniczającego dostęp do zabiegu tylko do osób, u których wartość ostrości wzroku nie przekracza 0.6, likwidacja skierowań do poradni okulistycznej oraz zatrudnienie optometrystów w publicznej ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (AOS).[i]

Liczba zabiegów usunięcia zaćmy refundowanych przez NFZ spadła w 2020 r. o ok. 35% procent w porównaniu do roku 2019 (233 tys. vs 355 tys.), a w 2021 roku wykonano ok. 270 tys. tych zabiegów. [ii]Ta liczba zabiegów tylko nieznacznie przekracza tę z 2020 r., a trzeba pamiętać, że w 2020 roku wykonywanie planowych zabiegów, w tym zabiegów usunięcia zaćmy, było całkowicie wstrzymane na okres prawie dwóch miesięcy. Tymczasem analiza danych epidemiologicznych i wskaźników dotyczących liczby operacji w innych krajach wskazuje, że w Polsce rocznie powinno się wykonywać ok. 350 tysięcy zabiegów usunięcia zaćmy.

Dlaczego pacjentów zaćmą jest systemie jest tak znacząco mniej? Przyczyny tego stanu rzeczy ą złożone. Na spadek liczby wykonanych zabiegów wpłynęły zarówno ograniczenia w szpitalach, które, w zależności od okresu, albo nie wykonywały planowych zabiegów, albo wykonywały je w ograniczonej skali, jak i zachowania pacjentów, którzy rezygnowali z zabiegu w obawie przed zakażeniem COVID-19. Dane zebrane w ramach akcji „Mamy zaćmę na oku” wskazują dodatkowo, że na spadek liczby operacji usunięcia zaćmy miał, i ma w dalszym ciągu, także wpływ utrudniony dostęp do poradni okulistycznych i wizyt POZ.

Na zabieg usunięcia zaćmy refundowany przez NFZ wymagane jest skierowanie, które najczęściej wystawia specjalista chorób oczu. Niestety, jak pokazują dane z akcji „Mamy zaćmę na oku”, pacjenci napotykają duże problemy w umówieniu wizyty w poradni okulistycznej – potwierdza to aż 74% osób, które wzięły udział w akcji i które miały ważne skierowanie uzyskane od lekarza POZ. Aż 68% osób przyznało, że u nie było okulisty od dwóch lat albo dłużej.  Niestety w czasach pandemii COVID-19 dostęp do POZ został bardzo ograniczony, a teleporady w znaczącym stopniu zastąpiły klasyczną formę spotkań z lekarzami. Wielu pacjentów kontaktuje się z lekarzem POZ dużo rzadziej niż przed pandemią, a w czasie wizyt i teleporad nie zgłasza mu problemów ze wzrokiem – przyznało to aż 69% osób, które zostały przebadane w ramach akcji „Mamy zaćmę na oku”.

Te dane znajdują swoje potwierdzenie w statystykach publikowanych przez NFZ, z których wynika, że nastąpił znaczący spadek liczby wizyt osób z rozpoznaniem/podejrzeniem zaćmy w poradniach POZ - w 2019 było ich 194 369, a w 2020 r. o około 33% mniej – 130 238. Także liczba przypadków zaćmy zdiagnozowanych podczas wizyt w poradniach okulistycznych zmniejszyła się w 2020 roku w stosunku do roku 2019: 460 tys. vs. 641 tys.  Zmniejszyła się znacząco także ogólna liczba wizyt w poradniach okulistycznych – z 6 658 000 w 2019 roku do 5 135 000 w 2020 roku, co także jest konsekwencją problemów z dostępem do POZ i uzyskania odpowiedniego skierowania.[iii]

W konsekwencji narasta problem wymagający podjęcia działań, które zapobiegną powrotowi wielomiesięcznych kolejek do zabiegu usunięcia zaćmy po pandemii, a przede wszystkim uchronią pacjentów przed konsekwencjami nieleczonej zaćmy.  

·        Po pierwsze, w sytuacji, gdy zniknęły długie kolejki oczekiwania na zabieg usunięcia zaćmy, wartym rozważenia krokiem wydaje się zniesienie kryterium ostrości wzroku, które ogranicza dostęp do zabiegu. W tej chwili z refundowanego zabiegu mogą skorzystać tylko pacjenci, u których ostrość wzroku z najlepszą korekcją nie przekracza 0,6 (gdzie 1 oznacza pełną ostrość widzenia). Taka zmiana umożliwiałaby skorzystanie z leczenia większej grupie już zdiagnozowanych pacjentów.  

·        Po drugie, kluczowym dla wczesnej diagnostyki zaćmy jest usprawnienie dostępu do poradni okulistycznych poprzez zniesienie wymogu skierowań od lekarza POZ. Znacząca część liderów opinii w obszarze okulistyki apeluje o wprowadzenie tego uproszczenia, podkreślając, że znacznie skróciłoby to proces diagnostyczny i terapeutyczny.

·        Trzecim pomysłem, który podsuwają eksperci, jest możliwość zatrudnienia optometrystów w publicznej AOS. Mogliby oni odciążyć okulistów w zakresie swoich kompetencji, między innymi w doborze pacjentom odpowiedniej korekcji okularowej. Tym samym „uwolnić” czas okulistów, który mógłby być wykorzystany na diagnostykę i leczenie chorób oczu.

Z zabiegiem usunięcia zaćmy nie warto zwlekać – aż 93% pacjentów, którzy wzięli udział w akcji „Mamy zaćmę na oku” przyznało, że pogarszający się wzrok w jakimś stopniu przeszkadza im w codziennym w funkcjonowaniu. U 33% z nich zdiagnozowano zaćmę. W kontekście starzejącego się społeczeństwa i potrzeby jak najdłuższego zachowania zdrowia oraz dobrej jakości życia przez seniorów, skuteczne działania związane z niedopuszczeniem do sytuacji, gdy zaćma znacząco pogarsza widzenie jest bardzo ważne. Dobry wzrok pozwala seniorom na samodzielne funkcjonowanie, uczestnictwo w życiu społecznym, pracę zarobkową, a także wsparcie rodziny np. w opiece nad małymi dziećmi. Zaćma często pojawia się także u osób aktywnych zawodowo, powodując znaczące utrudnienia w wykonywaniu codziennych obowiązków, co negatywnie wpływa na ogólną produktywność.  

Dodatkowo, jak wykazano w badaniu ostatnio opublikowanym w piśmie „JAMA Internal Medicine”, operacyjne usunięcie zaćmy przyczynia się do zmniejszenia ryzyka demencji u seniorów. Autorzy badania wskazują, że może to być związane z lepszą jakością odbieranych przez pacjentów bodźców sensorycznych oraz większą ilością i lepszą jakością światła, które dociera do oka.[iv]

Przywrócenie funkcjonalnego widzenia może również zmniejszyć znaczne obciążenie opiekunów osób niedowidzących. Szacowany czas, jaki opiekun poświęca na pomoc pacjentom powyżej
70 r.ż. z zaburzeniami wzroku to aż 17 godzin tygodniowo.[v]

Ostatnie analizy ekonomiczne pokazują, że ograniczony dostęp do leczenia zaćmy spowodowany pandemią COVID-19 może wiązać się ze znacznymi kosztami społecznymi. Szacunkowe koszty społeczne związane z wydłużonym oczekiwaniem na leczenie zaćmy dla krajów UE sięgają od 328,30 mln euro do 1,93 mld euro. Na szacunkowe koszty składają się koszty bezpośrednie (13,4%), pośrednie (39,9%) i niematerialne (46,7%).

Zaćma to jedna z najczęstszych chorób oczu na świecie. Wskazywana jako jedna z głównych przyczyn ślepoty na świecie, jest w Polsce chorobą, która dotyczy 2,4% populacji ogółem, w szczególności dotyka osób powyżej 60. roku życia.[vi] Jej przebieg polega na stopniowej utracie przejrzystości przez soczewkę oka. W miarę postępowania zaćmy, do oka przez zmętniałą soczewkę dostaje się coraz mniej światła, przez co widzenie staje się nieostre.

Z medycznego punktu widzenia nie ma możliwości, by zapobiec zaćmie. Można ją jednak skutecznie leczyć chirurgicznie, przywracając jakość widzenia porównywalną do tej, która była przed jej wystąpieniem lub nawet lepszą. Operacja zaćmy jest jednym z najbardziej efektywnych kosztowo zabiegów operacyjnych. Należy do najtańszych, a daje spektakularne, natychmiastowe efekty.

Akcja „Mamy zaćmę na oku”

Wychodząc naprzeciw wyzwaniom związanym z brakiem łatwego dostępu do diagnostyki zaćmy oraz potrzebą zwiększania wiedzy na temat tego schorzenia Polski Związek Niewidomych we współpracy z firmą Alcon Polska przeprowadził pod koniec 2021 roku akcję „Mamy zaćmę na oku”. W ramach inicjatywy przeprowadzono bezpłatne badania diagnostyczne w kierunku zaćmy w10 miastach w Polsce: Bydgoszczy, Włocławku, Koninie, Pieńsku, Gdańsku, Białej Podlaskiej, Kielcach, Krośnie, Żywcu i Skierniewicach. W ramach akcji przebadanych zostało łącznie 600 osób,
w tym 367 kobiet i 233 mężczyzn w wieku od 26 do 92 lat.

Wszyscy uczestnicy akcji, u których wykonano badania diagnostyczne, wypełnili również ankietę zawierającą między innymi pytania dotyczące dostępu do POZ i AOS, samooceny jakości widzenia oraz wiedzy na temat formalnej ścieżki związanej z uzyskaniem skierowania na zabieg usunięcia zaćmy refundowany przez NFZ.

Zachęcamy do zapoznania się z pełną wersją raportu z akcji.

O Polskim Związku Niewidomych

Polski Związek Niewidomych to jedyna w Polsce samorządowa organizacja członkowska powołana, zarządzana oraz działająca na rzecz osób niewidomych i słabowidzących. Dzięki sieciowej strukturze PZN jest obecny w każdym powiecie w Polsce. Związek działa aktywnie także za granicą jako członek Światowej i Europejskiej Unii Niewidomych. Od 70 lat skutecznie zapobiega wykluczeniu społecznemu oraz zawodowemu niewidomych i słabowidzących, niosąc wszechstronną pomoc osobom dotkniętym chorobami narządu wzroku oraz ich rodzinom. PZN prowadzi działalność doradczą, rehabilitacyjną, informacyjną, szkoleniową, kulturalną i promocyjną.

 

O Alcon

Firma Alcon pomaga ludziom widzieć doskonale. Jest światowym liderem w obszarze okulistyki
z historią sięgającą 75. lat.  W ofercie Alcon znajduje się szerokie portfolio produktów z obszaru
z chirurgii okulistycznej oraz ochrony wzroku, ponieważ wierzymy, że doskonały wzrok pomaga ludziom żyć pełnią życia. Każdego roku produkty Alcon pomagają ponad 260 milionom osób ze 140 krajów na całym świecie, dotkniętych takimi schorzeniami jak zaćma, jaskra, choroby siatkówki oraz wadami wzroku. Alcon nieustannie angażuje się w poszukiwanie nowych rozwiązań, partnerską współpracę ze specjalistami oraz organizację programów zwiększających dostęp do dobrej jakości opieki okulistycznej. Więcej na www.pl.alcon.com

Nadesłał: Źródło: Internet http://google.pl